WPROWADZENIE
Ogólne zasady przedawnienia roszczeń reguluje art. 118 kodeksu cywilnego, wprowadzając generalną zasadę, zgodnie z którą: Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. W związku z tym roszczenia banku – jako podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą – przedawniają się po 3 latach. Zgodnie z art. 120 kc początek przedawnienia [zarówno Banku jak i każdego innego podmiotu] rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Przekładając powyższe na roszczenia banku z tytułu dzielonego kredytu lub pożyczki należy stwierdzić, iż początek biegu terminu przedawnienia roszczeń Banku rozpoczyna się na 2 sposoby. Opisał to Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 23 kwietnia 2014 r. (Sygn. akt I ACa 1361/13): W przypadku rat kredytu należy uznać, że poszczególne z nich przedawniają się więc po upływie trzech lat licząc od dnia, w którym rata powinna zostać spłacona zgodnie z zawartą umową kredytową, w związku z czym okres przedawnienia biegnie tu oddzielnie w stosunku do każdej z nich. Jednakże w sytuacji niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo gdy kredyt nie jest spłacany, bank może wypowiedzieć zawartą umowę kredytową. W takim przypadku całość niespłaconego kredytu staje się wymagalna, a pozostałe do spłaty raty, stają się natychmiast wymagalne. Od tego też momentu [termin zapłaty raty kredytu lub termin zapłaty oznaczony w wypowiedzeniu umowy kredytu] bank ma 3 lata na wystąpienie na drogę sądową.
PRZED SĄDEM
Następnym krokiem jest wystąpienie przez Bank do sądu. Niezależnie od tego, w jaki sposób bank będzie dochodził swoich roszczeń przed sądem (nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym lub nakazowym tudzież nadanie klauzuli wykonalności npd: art. 777 §1 pkt 4 lub 5 kpc) wystąpienie do sądu przerywa bieg przedawnienia. Zgodnie z art. 123 §1 pkt 1 kc: Bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. W czasie trwania postępowania sądowego bieg przedawnienia ulega zaiweszeniu (art. 124 §2 kc), a po zakończeniu tegoż postępowania biegnie ono od nowa (art. 124 §1 kc).. W przypadku gdy po zakończeniu postępowania sądowego dłużnik dobrowolnie nie spłaca zasądzonych należności bank może wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności. Bank może wystąpić o nią od razu lub po upływie jakiegoś czasu. Postępowanie klauzulowe jest odrębnym postępowaniem i na nowo przerywa bieg przedawnienia. Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 stycznia 2004 r. (III CZP 101/03) i w wyroku z dnia 17 grudnia 2004 r. II CK 276/04. Po takim przerwaniu bieg terminu przedawnienia ponownie biegnie od nowa.
BANKOWY TYTUŁ EGZEKUCYJNY
Przez wiele lat w obrocie funkcjonował Bankowy Tytuł Egzekucyjny (dalej BTE). Była to specyficzna instytucja, która umożliwiała bankowi dochodzenie swoich roszczeń bez konieczności przeprowadzenia postępowania sądowego. Sąd nadawał klauzulę wykonalności BTE wyłącznie na podstawie wyciągu ksiąg bankowych. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 14 kwietnia 2014 r. (sygn. P45/12) orzekł, iż BTE jest niezgodny konstytucją, ponieważ powoduje on nieuzasadnione uprzywilejowanie banków wobec innych uczestników obrotu. Niezależnie od powyższego w obrocie funkcjonuje jeszcze wiele bankowych tytułów. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 stycznia 2004 r. (III CZP 101/03) wskazał, iż dopiero wystąpienie o nadania klauzuli wykonalności przerywa bieg przedawnienia. Samo wystawienie BTE nie ma wpływu na przerwanie biegu przedawnienia roszczeń banku. Ponadto, BTE zaopatrzony w klauzulę wykonalności nie korzysta z 10 letniego okresu przedawnienia przewidzianego dla orzeczeń sądów o których mowa w art. 125 §1 kc, ponieważ roszczenie określone w BTE nie zostało merytorycznie rozpoznane przez sąd (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 lutego 2014 r., sygn. I ACa 687/13).
CESJA WIERZYTELNOŚCI DOCHODZENEJ NA PODSTAWIE BTE
Częstokroć zdarzało się, że banki nie mogąc odzyskać swych wierzytelności, których dochodziły na podstawie BTE, „sprzedają” je firmom windykacyjnym albo tzw. funduszom sekurytyzacyjnym (otwartym, zamkniętym, niestandaryzowanym itp.). Owa sprzedaż następuje w formie umowy cesji. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29.06.2016 r. (sygn. III CZP 29/16) stwierdził co następuje: Nabywca wierzytelności niebędący bankiem nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (art. 123 § 1 pkt 2 k.c.). W uzasadnieniu ww. uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że skutki prawne postępowania prowadzonego na podstawie BTE związane są tylko z podmiotami uczestniczącymi w tym postępowaniu na podstawie BTE i wyłącznie w granicach podmiotowych i przedmiotowych. W końcowych fragmentach uzasadnienia Sąd Najwyższy podkreślił: Wyjątkowość przywileju wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego prowadzi do wniosku, że skoro nie może on być podstawą egzekucji na rzecz innych osób, niż w nim wskazane za wyjątkiem następstwa prawnego po stronie wierzyciela innego banku, to również materialnoprawne skutki wszczęcia postępowania egzekucyjnego jako czynności wierzyciela – banku prowadzącej do przerwy biegu przedawnienia dotyczą wyłącznie tego wierzyciela i nie dotyczą nabywcy nie będącego bankiem.