Zgodnie z art. 922 §1 kc prawa i obowiązki zmarłego przechodzą z chwilą śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do postanowień Księgi IV Kodeksu cywilnego, zgodnie zaś z art.926 §1 kc powołanie do spadku wynika z ustawy lub testamentu. Sporządzenie testamentu jest jedynym możliwym sposobem dokonania rozrządzenia na wypadek śmierci. Podstawowe informacje na temat testamentu znajdziesz TUTAJ. W testamencie można nieomalże dowolnie rozdysponować swoim majątkiem. Jedynym ograniczeniem w tym zakresie jest zachowek, który stanowi minimalną gwarancję dla najbliższych członków rodziny. Podstawowe informacje na temat zachowku znajdziesz TUTAJ, zaś zasady jego obliczania TUTAJ. W przypadku braku testamentu kolejność dziedziczenia określa Tytuł II Księgi IV Kodeksu cywilnego, a przedstawia się ona następująco:
DZIEDZICZENIE PRZEZ ZSTĘPNYCH.
Zgodnie z art. 931 kc w pierwszej kolejności do spadku powoływane są zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki, prawnuki) i jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych, z tym zastrzeżeniem, ze udział małżonka nie może być niższy niż ¼ całości spadku. W przypadku gdy któreś z dzieci spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział mu przypadający przypada jego dzieciom w częściach równych. To samo tyczy się dalszych zstępnych.
BRAK ZSTĘPNYCH.
W przypadku braku zstępnych do spadku powołani są rodzice spadkodawcy i jego małżonek. Udział spadkowy każdego z rodziców dziedziczących z małżonkiem wynosi ¼ spadku. W przypadku braku zarówno zstępnych jak i małżonka cały spadek przypada rodzicom w częściach równych. W przypadku gdy któreś z rodziców nie dożyło otwarcia spadku jego udział spadkowy przypada rodzeństwu w częściach równych. Jeżeli któreś z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku, to wówczas jego udział spadkowy przypada jego zstępnym i dalszym zstępnym. Jeżeli zaś jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy i zstępnych rodzeństwa, udział rodzica dziedziczącego z małżonkiem wynosi połowę spadku.
UDZIAŁ MAŁŻONKA W BRAKU ZSTĘPNYCH.
W przypadku braku zstępnych udział małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem lub zstępnymi rodzeństwa wynosi połowę spadku. W przypadku braku tych osób cały spadek przypada małżonkowi.
DZIADKOWIE SPADKODAWCY.
W przypadku braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa, cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy, którzy dziedziczą w częściach równych. Jeżeli zaś, któreś z dziadków nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział między zstępnych, następuje na takich samych zasadach jak pomiędzy zstępnymi spadkodawcy.
PASIERB
Kolejną grupą osób powołanych do dziedziczenia, w przypadku braku małżonka oraz krewnych, jest dziecko małżonka spadkodawcy – czyli pasierb. Jednakże dziedziczy on dopiero w sytuacji gdy żadne z jego rodziców, zarówno małżonek spadkodawcy jak i drugi rodzic, nie dożyli otwarcia spadku.
OSTATNI SPADKOBIERCA USTAWOWY.
Na sam koniec wskazać należy, iż w przypadku braku wszystkich opisanych powyżej osób, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania, a w przypadku braku zamieszkania na terytorium RP – skarbowi państwa, jako spadkobiercy ustawowemu.
PRZYSPOSOBIENIE.
Zgodnie z dyspozycją Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego wyróżniamy przysposobienie pełne i niepełne. Skutkiem przysposobienia pełnego jest powstanie jest powstanie między przysposabiającym a przysposabianym takiego stosunku jak między rodzicami a dziećmi. Innymi słowy jest to pełne włączenie przysposobionego do rodziny przysposabiającego (art. 121 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). W przypadku zaś przysposobienia niepełnego pomiędzy przysposabianym a przysposabiającym powstają takie stosunki jak między rodzicami a dziećmi, z tą jednak różnicą, iż nie rozciąga się to na całą rodzinę przysposabiającego (art. 124 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Powyższe przekłada się również na skutki dziedziczenia.
W przypadku przysposobienia pełnego przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych tak jakby był dzieckiem przysposabiającego, nie dziedziczy zaś po swoich wstępnych naturalnych i ich krewnych. W przypadku zaś przysposobienia niepełnego skutki dziedziczenia przedstawiają się następująco:
- Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi;
- Przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego;
- rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający.
PODSUMOWANIE.
W przypadku dziedziczenia ustawowego mamy doczynienia z pięcioma grupami spadkobierców ustawowych. Porządek dziedziczenia kształtuje się następująco:
Gr. 1 – zstępni spadkodawcy i małżonek;
Gr. 2 – małżonek, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa;
Gr. 3 – dziadkowie i ich zstępni;
Gr. 4 – pasierbowie spadkodawcy;
Gr. 5 – gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub skarb państwa.
Uprawnienie kolejnej grupy spadkobierców ustawowych do dziedziczenia, aktywuje się wraz z brakiem osób zaliczanych do grup wcześniejszych.