WPROWADZENIE
W prawie polskim wprowadzono zasadę swobody rozporządzania swoim majątkiem na wypadek śmierci (tzw. zasada swobody testowania). Oznacza to, że spadkodawca może w testamencie w sposób dowolny zakreślić krąg spadkobierców. Powyższe uprawnienie doznaje pewnego ograniczenia, które zostało wyrażone w art. 991 §1 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem zstępnym (dzieciom, a czasami wnukom), małżonkowi oraz rodzicom, którzy byliby powołani do spadku z mocy ustawy należy się zachowek. Rodzicom należy się zachowek, wyłącznie w sytuacji gdy spadkodawca nie miał dzieci. Powyższe ograniczenie zasady swobody testowania polega na tym, że spadkodawca musi ww. grupie osób, zapewnić przekazanie określonej części swojego majątku (pewne minimum). Część ta została określona poprzez wskazanie ułamkowej wartość udziału spadkowego.
WYSOKOŚĆ NALEŻNEGO ZACHOWKU.
Co do zasady uprawnionemu do zachowku należy się połowa wartości ich udziału spadkowego, który uzyskałby w przypadku dziedziczenia z mocy ustawy. W przypadku zaś gdy uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni, wysokość zachowku wynosi 2/3 tegoż udziału. Wysokość udziału spadkowego należy rozumieć jako ułamek określający, jaka część majątku spadkowego przypadłaby uprawnionemu do zachowku, gdyby doszedł do dziedziczenia na podstawie ustawy.
W JAKI SPOSÓB MOŻNA ZAPEWNIĆ ZACHOWEK
W §2 art. 991 kc wskazano w jaki sposób spadkodawca winien zapewnić zachowek osobom uprawnionym. Spadkodawca może dokonać tego poprzez: powołanie spadkobiercy do spadku, poczynienie na jego rzecz zapisu windykacyjnego lub poprzez darowiznę poczynioną za życia (np.: podarowanie dziecku mieszkania lub większej sumy pieniężnej). Jeżeli spadkobierca nie uzyskał należnego mu zachowku w żaden z opisanych powyżej sposobów, to wówczas przysługuje mu roszczenie o określoną sumę pieniężną (czyli o zachowek). Roszczenie to uprawniony do zachowku może kierować przeciwko spadkobiercom lub osobom obdarowanym przez spadkodawcę.
KTO JEST ZOBOWIĄZANY DO ZAPŁATY ZACHOWKU
Zgodnie z art. 991 §2 kc w pierwszej kolejności do zapłaty zachowku zobowiązany jest spadkobierca. W dalszej kolejności odpowiedzialność z tytułu zachowku ponoszą zapisobiercy windykacyjni oraz osoby obdarowane przez spadkobiercę.
PODSUMOWANIE
Zachowek jest to określona ułamkowo część majątku spadkodawcy, która należy się określonej grupie spadkobierców, tj: zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom, w sytuacji gdyby dziedziczyli po zmarłym na podstawie ustawy. Co do zasady wysokość zachowku wynosi ½ udziału spadkowego, a w niektórych sytuacjach 2/3 tegoż udziału. Zachowek można zapewnić poprzez darowiznę poczynioną za życia, powołanie do spadku lub poczynienie zapisu windykacyjnego.