Zgodnie z art. 922 §1 Kodeksu cywilnego Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej. Oznacza to, iż Kodeks cywilny nie definiuje wprost co wchodzi w skład spadku lecz wskazuje kategorie praw i obowiązków zmarłego, które z chwilą jego śmierci przechodzą na jedną lub kilka osób[1]. W §2 art. 922 wskazano, na 2 grupy praw i obowiązków dotyczących osoby zmarłego, które nie należą do spadku, a są to:

  • Prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego;
  • prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Oprócz tego, do praw i obowiązków zmarłego nie należą prawa zmarłego o charakterze niemajątkowym.

Tym samym, dążąc do ustalenia co wchodzi w skład schedy spadkowej po zmarłym, należy każde z dobro majątkowe, które pozostawił po sobie zmarły zakwalifikować do jednej z opisanych powyżej kategorii. W związku z tym w pierwszej kolejności należy zdefiniować czym są prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego, wskazać prawa, które przechodzą oznaczone kategorie osób, niezależnie, od tego czy są one spadkobiercami oraz prawa o charakterze nie majątkowym.

Prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego.

Do tej kategorii uprawnień należy zaliczyć te prawa, które z mocy ustawy zostały wskazane, jako uprawnienia przynależne wyłącznie i bezpośrednio zmarłemu, jak również te które z istoty samego prawa przynależą wyłącznie zmarłemu.

Kodeks cywilny oraz inne ustawy wskazują na następujące kategorie praw majątkowych, które wygasają wraz ze śmiercią osoby:

  1. użytkowanie – art. 266 kc;
  2. służebność osobista – art. 299 kc;
  3. prawo dożywocia – art. 911 kc;
  4. prawo do alimentów oraz obowiązek alimentacyjny – art. 139 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Jeżeli zaś chodzi o prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego, to można tutaj wskazać:

  1. osobiste przymioty twórcy związane z realizacją umowy o dzieło – art. 645 kc;
  2. stosunek pracy – art. 63[1] kodeksu pracy;
  3. śmierć przyjmującego zlecenie – art. 748 kc;
  4. śmierć wspólnika spółki cywilnej – art. 872 kc;

 

Prawa przechodzące na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Prawa te przechodzą na określone w ustawie osoby, w drodze tzw. Sukcesji singularnej, co powoduje, iż osoby te nie są odpowiedzialne za długi spadkowe[2]. W takiej sytuacji nie stosuje się przepisów dotyczących dziedziczenia. Tytułem przykładu można tu wymienić:

  1. zapis windykacyjny – art. 981[1] kc;
  2. prawa i obowiązki związane z najmem lokalu, z wyjątkiem najmu lokalu mieszkalnego (art. 691 kc);
  3. osoby uposażone z tytułu ubezpieczenia na życie – art. 831 kc;
  4. dyspozycja posiadacza rachunku bankowego dokonana na wypadek śmierci – art. 56 prawa bankowego;
  5. dyspozycja posiadacza rachunku w SKOK, dokonana na wypadek śmierci –art. 14 ustawy o SKOK;
  6. wypłata gwarantowana z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – art. 25 ustawy o rentach i emeryturach z FUS;

Inne prawa nie wchodzące do spadku.

Do tej kategorii praw zaliczają się obowiązki z zakresu prawa administracyjnego, karnego tudzież finansowego. Tytułem przykładu można tu wymienić prawa i obowiązki wynikające z:

  1. koncesji na prowadzenie określonego rodzaju działalności gospodarczej;
  2. pozwolenie na broń;
  3. prawa do świadczeń emerytalno –rentowych;
  4. obowiązków natury prawno – karnej (art. 15 §1 kkw);
  5. obowiązków natury podatkowej – na zasadach określonych w ustawie – ordynacja podatkowa.

Prawa o charakterze niemajątkowym.

Ta jak zostało to powiedziane powyżej prawa zmarłego o charakterze niemajątkowym wygasają z chwilą jego śmierci. W tym miejscu zaś należy dokonać rozróżnienia na prawa o charakterze majątkowym i niemajątkowym. Decydującym kryterium rozróżniającym jest tu kryterium interesu ekonomicznego[3]. Tytułem przykładu można tu wymienić:

  1. dobra osobiste (art. 23 kc);
  2. Niemajątkowe stosunki rodzinne (np.: małżeństwo, pokrewieństwo);
  3. prawa do grobu –w doktrynie i orzecznictwie ma ono mieszany charakter (por. wyrok SN z 13.02.1979 r., sygn.: I CR 25/79).

Prawa majątkowe.

Najogólniej rzecz ujmując prawa majątkowe wchodzące w skład spadku stanowią prawa niezaliczające się do jednej z opisanych powyżej kategorii. W związku z tym, w przypadku wątpliwości czy jakieś prawa zalicza się do kategorii praw majątkowych trzeba je „przefiltrować” przez opisane powyżej kategorie praw. W przypadku wyniku negatywnego to dane prawa będzie miało charakter majątkowy. Jednakże z racji, iż system prawa polskiego przyjął model sukcesji uniwersalnej, który powoduje, że spadkobierca wchodzi nie tyle w prawa i obowiązki zmarłego co nawet szerzej, w sytuację faktyczną spadkodawcy to stwierdzić należy, że w skład spadku oprócz praw majątkowych wchodzą również stany faktyczne, które skutkują lub mogłyby skutkować w przyszłości określonymi korzyściami dla spadkodawcy (posiadanie prowadzące do zasiedzenia, pierwszeństwo praw)[4].

               Na zakończenie należy wskazać, iż w skład spadku oprócz pasywów wchodzą też długi spadkowe. Więcej informacji na temat długów spadkowych znajdziesz TUTAJ.

[1] Fras M., Habdas M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. teza nr 1 do art. 922 kc, Warszawa 2019.

[2] Fras M., Habdas M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. teza nr 20 do art. 922 kc, Warszawa 2019.

[3] Fras M., Habdas M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. teza nr 7 do art. 922 kc, Warszawa 2019.

[4] Fras M., Habdas M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. teza nr 44 do art. 922 kc, Warszawa 2019

Co wchodzi w skład spadku. Podstawowe informacje.
Tagi: